Cháy tại COP30 ở Brazil trong bối cảnh vắng mặt Mỹ và chia rẽ về Gaza

Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP30 tại Belem, Brazil, đã đối mặt với nhiều thách thức lớn, từ một vụ cháy bất ngờ tại địa điểm tổ chức, sự vắng mặt đáng chú ý của phái đoàn Mỹ dưới thời chính quyền Donald Trump, đến những tranh luận gay gắt về tác động môi trường của xung đột Gaza và định nghĩa giới tính. Các sự kiện này đã làm nổi bật những chia rẽ sâu sắc và thách thức trong nỗ lực toàn cầu nhằm giải quyết khủng hoảng khí hậu.

Ảnh: The Guardian

Sự vắng mặt của Mỹ và chính sách khí hậu của chính quyền Trump tại COP30

Hội nghị khí hậu COP30 chứng kiến sự vắng mặt lần đầu tiên của phái đoàn chính thức từ chính quyền Mỹ, một quyết định bị nhiều nhà lập pháp Dân chủ chỉ trích gay gắt. Cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi đã gọi tuyên bố của cựu Tổng thống Donald Trump rằng khủng hoảng khí hậu là "trò lừa bịp lớn nhất từng được thực hiện trên thế giới" là sự "phóng chiếu" từ chính bản thân ông, đồng thời khẳng định Trump là "trò lừa bịp lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ".

Thượng nghị sĩ Rhode Island Sheldon Whitehouse, thành viên cấp cao của Ủy ban Môi trường và Công trình Công cộng Thượng viện, người duy nhất đại diện liên bang tại hội nghị, cho rằng Trump "không đại diện cho Hợp chúng quốc Hoa Kỳ" trong vấn đề khí hậu. Thay vào đó, ông Whitehouse cáo buộc Trump đại diện cho "ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch và cụ thể là các nhà tài trợ tỷ phú nhiên liệu hóa thạch của ông ta". Lãnh đạo phe Dân chủ Hạ viện Hakeem Jeffries cũng bày tỏ sự xấu hổ, cho rằng việc Mỹ vắng mặt đã "nhường quyền lãnh đạo về vấn đề này trên thế giới cho đối thủ Trung Quốc".

Trong thời gian diễn ra COP30, chính quyền Trump vẫn tiếp tục thúc đẩy chương trình nghị sự ủng hộ nhiên liệu hóa thạch trong nước, nới lỏng các quy định về khoan và khai thác ở Alaska, cũng như làm suy yếu các quy tắc bảo vệ loài có nguy cơ tuyệt chủng và nước sạch mà ngành công nghiệp cho là phiền hà. Một phát ngôn viên Nhà Trắng khẳng định Tổng thống Trump sẽ không "gây nguy hiểm cho an ninh kinh tế và quốc gia của đất nước để theo đuổi các mục tiêu khí hậu mơ hồ đang giết chết các quốc gia khác".

Tác động môi trường của xung đột Gaza và lời kêu gọi công lý khí hậu

Tại COP30, cuộc xung đột ở Gaza đã trở thành một vấn đề cấp bách, với Ahmed Abu Thaher, Giám đốc dự án và quan hệ quốc tế của Cơ quan Chất lượng Môi trường Palestine, nhấn mạnh những tác động sinh thái chưa từng có tiền lệ. Ông Abu Thaher cho biết 80% cơ sở hạ tầng ở Gaza đã bị phá hủy hoặc hư hại, với tất cả sáu nhà máy xử lý nước thải ngừng hoạt động, dẫn đến nguy cơ khủng hoảng sức khỏe cộng đồng do nước thải thô. Hệ thống điện cũng bị phá hủy, và ước tính của Liên Hợp Quốc cho thấy 60 triệu tấn mảnh vỡ đã tích tụ ở Dải Gaza, trong đó khoảng 5 triệu tấn có thể bị nhiễm amiăng độc hại.

Nhiều nhà hoạt động tại hội nghị đã kêu gọi "Không có công lý khí hậu nếu không có công lý cho Palestine", biểu tình đòi ngừng bắn ở Gaza và chấm dứt các hành vi vi phạm của người định cư Israel ở Bờ Tây. Một số còn kêu gọi cấm vận nhiên liệu đối với Israel và loại bỏ nước này khỏi cơ quan khí hậu của Liên Hợp Quốc. Vấn đề phát thải từ quân đội cũng được đưa ra thảo luận, với Benjamin Neimark, một học giả hàng đầu về tác động khí hậu của các bộ quốc phòng, kêu gọi báo cáo minh bạch về lượng khí thải quân sự. Một nghiên cứu mà ông Neimark đồng tác giả ước tính lượng khí thải từ 15 tháng đầu của chiến tranh Gaza đã vượt quá mức của hàng trăm quốc gia riêng lẻ.

Vụ cháy tại địa điểm COP30 và tranh cãi về định nghĩa giới tính

Hội nghị COP30 đã bị gián đoạn bởi một vụ cháy bùng phát tại một gian hàng trong khu vực Blue Zone, nơi diễn ra các cuộc họp và văn phòng riêng của các quốc gia. Các video trực tuyến cho thấy lửa bốc lên và khói cuồn cuộn, dẫn đến việc sơ tán toàn bộ địa điểm. Bộ trưởng Du lịch Brazil, Celso Sabino, xác nhận vụ cháy đã được khống chế và không có thương vong nào được báo cáo. Các đội điều tra đang làm rõ nguyên nhân, nhưng Sabino nghi ngờ đây không phải là hành vi cố ý.

Sự cố này, cùng với những cuộc đàm phán bị đình trệ, đã được một số nhà hoạt động ví von như một phép ẩn dụ cho tình trạng hiện tại của các cuộc đàm phán khí hậu. Jes Vesconte, một nhà hoạt động từ Mỹ, nhận định: "Vụ cháy bi thảm tại COP30... không may là một phép ẩn dụ mạnh mẽ. Khi các công ty nhiên liệu hóa thạch tư bản, các quốc gia đế quốc và các cường quốc quân sự cản trở các cuộc đàm phán... họ đang đặt lợi nhuận lên trên hành tinh và con người."

Ngoài ra, một tranh cãi về định nghĩa giới tính cũng làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán. Nhiều quốc gia bảo thủ, bao gồm Vatican, Iran, Paraguay, Argentina, Indonesia và Malaysia, đã đưa ra các chú thích trong các văn bản chính để giới hạn định nghĩa "giới tính" dựa trên "bản dạng sinh học nam và nữ", nhằm loại trừ người chuyển giới và phi nhị nguyên giới. Alicia Barcena, Bộ trưởng Môi trường Mexico, bày tỏ sự không đồng tình, cho rằng "chúng ta đang đi lùi". Bridget Burns, Giám đốc điều hành của Tổ chức Phát triển và Môi trường Phụ nữ, nhấn mạnh rằng bình đẳng giới là một nguyên tắc đã được thống nhất và không cần thêm điều kiện. Vấn đề này nhạy cảm đến mức đã được nâng lên cấp độ chính trị cao hơn để các bộ trưởng tìm kiếm sự thỏa hiệp.

Triển vọng và thách thức trong nỗ lực giải quyết khủng hoảng khí hậu toàn cầu

Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva trước đó đã kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới đối mặt với những thực tế khắc nghiệt, tuyên bố rằng "COP30 sẽ là Hội nghị của sự thật". Theo ông Abu Thaher của Palestine, điều này phải bao gồm việc xem xét cuộc chiến ở Gaza như một "sự thật tuyệt đối". Mặc dù ông thừa nhận rằng vấn đề Palestine "không được thảo luận nhiều" trong các cuộc đàm phán chính thức, nhưng việc bỏ qua nó không chỉ gây hại cho khu vực mà còn cản trở tiến bộ khí hậu toàn cầu.

Những sự kiện tại COP30, từ vụ cháy gây gián đoạn đến những bất đồng chính trị sâu sắc về chính sách khí hậu của các cường quốc và các vấn đề xã hội như định nghĩa giới tính, đều cho thấy con đường phía trước trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu vẫn còn nhiều chông gai. Chúng đòi hỏi sự đoàn kết và hợp tác vượt qua biên giới và khác biệt, một tinh thần mà nhiều người hy vọng sẽ được thể hiện trong các nỗ lực giải quyết các trường hợp khẩn cấp của hành tinh.