EU cảnh báo về kế hoạch hòa bình Ukraine của Mỹ

Trong bối cảnh Mỹ đang nỗ lực thúc đẩy một kế hoạch hòa bình nhằm chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine, các quan chức cấp cao của Liên minh châu Âu đã bày tỏ những lo ngại sâu sắc. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen kịch liệt phản đối việc chia cắt một quốc gia châu Âu có chủ quyền, trong khi các ngoại trưởng EU nhấn mạnh tầm quan trọng của các nguyên tắc toàn vẹn lãnh thổ và quyền tự vệ của Ukraine.

Ảnh: The Guardian

Bối cảnh nỗ lực hòa bình của Mỹ và những lo ngại từ EU

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), bà Ursula von der Leyen, đã lên tiếng cảnh báo mạnh mẽ chống lại "việc đơn phương chia cắt một quốc gia châu Âu có chủ quyền" trong bài phát biểu trước các nhà lập pháp châu Âu tại Strasbourg vào Thứ Tư. Phát biểu của bà diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang cố gắng gây ảnh hưởng để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, nhưng lại gây ra nhiều lo ngại từ phía châu Âu.

Bà von der Leyen nhấn mạnh rằng Nga "không cho thấy dấu hiệu của ý chí thực sự muốn chấm dứt xung đột" và vẫn duy trì tư duy từ thời kỳ Yalta năm 1945. Bà khẳng định: "Chúng ta cần phải rõ ràng rằng không thể có việc đơn phương chia cắt một quốc gia châu Âu có chủ quyền, và biên giới không thể bị thay đổi bằng vũ lực. Nếu hôm nay chúng ta hợp pháp hóa và chính thức hóa việc làm suy yếu biên giới, chúng ta sẽ mở ra cánh cửa cho nhiều cuộc chiến tranh hơn vào ngày mai, và chúng ta không thể để điều này xảy ra."

Lời cảnh báo này được đưa ra khi đặc phái viên của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Steve Witkoff, dự kiến sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moscow vào đầu tuần tới. Cùng lúc đó, Thư ký Lục quân Mỹ Dan Driscoll sẽ có cuộc gặp với phía Ukraine. Trước đó, ông Witkoff từng bị lộ thông tin hướng dẫn Điện Kremlin cách tốt nhất để giành được thiện cảm của lãnh đạo Mỹ.

Chi tiết kế hoạch hòa bình của Mỹ và phản ứng từ các bên

Bà von der Leyen hoan nghênh những nỗ lực tìm kiếm hòa bình của ông Trump, mô tả đây là "một điểm khởi đầu", nhưng cũng làm rõ rằng châu Âu có nhiều lo ngại về các chi tiết được nêu trong kế hoạch 28 điểm ban đầu giữa Mỹ và Nga. Một số yêu cầu "thân Nga" ở mức độ cao nhất đã được loại bỏ, theo phía Ukraine, và Tổng thống Mỹ đã lùi thời hạn cuối là Lễ Tạ Ơn vào Thứ Năm do ít có dấu hiệu tiến triển trong các vấn đề then chốt.

Một bản ghi âm bị rò rỉ cho Bloomberg cho thấy ông Witkoff đã nói với một quan chức cấp cao Điện Kremlin vào tháng trước rằng để đạt được hòa bình ở Ukraine sẽ cần Nga giành quyền kiểm soát Donetsk và có thể là một cuộc trao đổi lãnh thổ riêng biệt. Kế hoạch 28 điểm ban đầu kêu gọi Ukraine nhượng toàn bộ vùng Donetsk cho Nga, bao gồm cả các khu vực đang nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine. Theo một báo cáo của Reuters, trích dẫn ba nguồn tin, kế hoạch 28 điểm của Mỹ được xây dựng dựa trên một báo cáo của Nga được trình lên Nhà Trắng vào tháng 10.

Trợ lý cấp cao Điện Kremlin, Yuri Ushakov, nói với truyền hình nhà nước rằng Moscow đã xem phiên bản mới nhất của kế hoạch Mỹ, cho biết: "Một số khía cạnh có thể được nhìn nhận tích cực, nhưng nhiều khía cạnh yêu cầu thảo luận đặc biệt giữa các chuyên gia."

Quan điểm và điều kiện của EU đối với hòa bình lâu dài tại Ukraine

Mô tả tình hình là "bất ổn và nguy hiểm", bà von der Leyen cũng nói rằng bà thấy "một cơ hội ở đây để đạt được tiến bộ thực sự", nhưng đồng thời nói thêm rằng "cho đến nay chúng tôi chưa thấy bất kỳ dấu hiệu nào từ Nga cho thấy ý chí thực sự muốn chấm dứt xung đột này. Vì vậy, chúng ta phải tiếp tục gây áp lực lên Nga."

Trong một cuộc họp khẩn cấp qua video vào Thứ Tư, các ngoại trưởng EU đã "tái khẳng định các nguyên tắc chung của chúng ta," theo lời của người đứng đầu chính sách đối ngoại châu Âu, bà Kaja Kallas, đề cập đến chủ quyền, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và "quyền tự vệ cố hữu của Ukraine." Bà Kallas, cựu thủ tướng Estonia, cho biết mọi người đều hoan nghênh nỗ lực hòa bình của Mỹ, trước khi đưa ra một phân tích về xung đột rất khác biệt so với quan điểm cơ sở của kế hoạch 28 điểm. Bà Kallas nhận định: "Hiện tại chúng tôi không thấy dấu hiệu nào cho thấy Nga sẵn sàng ngừng bắn. Chúng ta vẫn cần chuyển từ tình huống Nga giả vờ đàm phán sang tình huống họ thực sự cần đàm phán. Chúng ta đang tiến đến đó."

Bà Kallas cũng bác bỏ nhận định Ukraine đang thua cuộc và cho rằng Nga không thể đạt được mục tiêu bằng quân sự nên sẽ cố gắng đàm phán để đạt được điều đó. Bà nhấn mạnh rằng trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào, trọng tâm phải là làm thế nào để buộc phía Nga đưa ra nhượng bộ để họ ngừng xâm lược vĩnh viễn và không cố gắng thay đổi biên giới bằng vũ lực. Các quan chức EU cũng phản đối việc hạn chế lực lượng vũ trang của Ukraine, cho rằng một sự hạn chế như vậy sẽ "khiến đất nước dễ bị tấn công trong tương lai" và Ukraine cần "các đảm bảo an ninh mạnh mẽ, đáng tin cậy và lâu dài."

Tác động và triển vọng sắp tới của tình hình

Quan điểm thống nhất của EU cho thấy một lập trường kiên định về việc duy trì chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đồng thời đặt ra những điều kiện rõ ràng cho bất kỳ giải pháp hòa bình nào. Các cảnh báo của bà von der Leyen và bà Kallas làm nổi bật sự khác biệt trong cách tiếp cận giữa châu Âu và Mỹ đối với việc chấm dứt xung đột, đặc biệt là liên quan đến các nhượng bộ lãnh thổ và đảm bảo an ninh. Những diễn biến sắp tới từ cuộc gặp giữa Steve Witkoff và Vladimir Putin sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các bước tiếp theo trong nỗ lực hòa bình này, cũng như cách cộng đồng quốc tế, đặc biệt là EU, sẽ phản ứng và điều chỉnh chiến lược của mình.