Mỹ đối mặt cáo buộc tội ác chiến tranh vì "đánh bồi" tàu ngoài khơi Venezuela

Cáo buộc gây sốc về việc Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Peter Hegseth đã ra lệnh tấn công lần hai vào một tàu buôn ma túy ngoài khơi Venezuela để tiêu diệt những người sống sót, theo báo cáo của The Washington Post, đã kích hoạt một làn sóng phản ứng mạnh mẽ từ cả chính phủ Venezuela, các nhà lập pháp Mỹ và Liên Hợp Quốc, với nhiều ý kiến cho rằng đây có thể là một tội ác chiến tranh.

Ảnh: The Guardian

Bối cảnh gia tăng hoạt động chống buôn ma túy của Mỹ

Kể từ tháng 9, Mỹ đã mở rộng sự hiện diện hải quân của mình trong khu vực Caribe, tiến hành các cuộc tấn công vào các tàu mà nước này cáo buộc là buôn lậu ma túy ở vùng biển ngoài khơi Venezuela và Colombia. Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết hơn 80 người đã thiệt mạng trong các chiến dịch này. Mỹ biện minh rằng các cuộc tấn công được thực hiện để tự vệ nhằm tiêu diệt những con tàu mang theo ma túy nguy hiểm, một lý do pháp lý cho các cuộc tấn công quân sự theo luật xung đột vũ trang quốc tế.

Tuy nhiên, Mỹ đã cung cấp rất ít bằng chứng về cáo buộc phạm tội của các con tàu và từ chối cung cấp thông tin chi tiết về danh tính của những người đã thiệt mạng trên tàu. Quốc hội Venezuela đã cáo buộc Mỹ phạm tội "giết người" với các cuộc tấn công này. Ông Jorge Rodriguez, chủ tịch Quốc hội Venezuela, tuyên bố vào Chủ nhật rằng "không có chiến tranh được tuyên bố [giữa Mỹ và Venezuela], do đó điều này không thể được phân loại là gì khác ngoài giết người."

Đặc biệt, Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc Volker Turk đã khẳng định có "bằng chứng mạnh mẽ" cho thấy những cuộc tấn công như vậy cấu thành hành vi giết người ngoài vòng pháp luật, đồng thời kêu gọi Quốc hội Mỹ điều tra.

Những cáo buộc nghiêm trọng về vụ "tấn công bồi" ngày 2 tháng 9

Các báo cáo xuất hiện vào cuối tuần qua đã bổ sung thêm một lớp bất hợp pháp đáng ngờ. Theo The Washington Post, vào ngày 2 tháng 9, hải quân Mỹ đã tấn công một tàu buôn ma túy, giết chết một số trong số 11 người trên tàu trong đợt tấn công đầu tiên. Sau khi các chỉ huy nhìn thấy trên luồng drone trực tiếp rằng vẫn còn hai người sống sót bám vào xác tàu, họ đã thực hiện một mệnh lệnh tấn công lần nữa để tiêu diệt tất cả những người trên tàu. Báo cáo này đã gây chấn động lớn.

Việc tấn công bồi (follow-up strikes) bị cấm theo các quy tắc chiến tranh và quy tắc giao chiến, tức là những gì được coi là giao tranh hợp pháp giữa các bên trong một cuộc xung đột. Các điều khoản trong Công ước Geneva cũng cấm nhắm mục tiêu vào những người tham chiến bị thương, quy định rằng những người này nên được bảo vệ, cứu hộ và nếu có thể, được đối xử như tù binh chiến tranh với các quyền liên quan.

Phản ứng mạnh mẽ từ các bên liên quan và quốc tế

Các cáo buộc đã vấp phải phản ứng gay gắt từ các nhà lập pháp Mỹ. Các ủy ban do Đảng Cộng hòa lãnh đạo giám sát Lầu Năm Góc đã cam kết tiến hành "giám sát chặt chẽ" các vụ tấn công tàu. Cụ thể, Ủy ban Quân vụ Thượng viện đã "yêu cầu điều tra Bộ [Quốc phòng] và chúng tôi sẽ tiến hành giám sát chặt chẽ để xác định sự thật liên quan đến những trường hợp này". Tương tự, Ủy ban Quân vụ Hạ viện "đang thực hiện hành động lưỡng đảng để thu thập đầy đủ thông tin về chiến dịch được đề cập".

Các nhà lập pháp từ cả hai đảng cũng đã lên tiếng. Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Tim Kaine nhận định trên chương trình "Face the Nation" của CBS: "Nếu điều đó là thật, đây là mức độ của một tội ác chiến tranh." Thượng nghị sĩ Mark Kelly của Đảng Dân chủ tuyên bố: "Chúng tôi sẽ tổ chức một phiên điều trần công khai. Chúng tôi sẽ đặt những người này dưới lời thề. Và chúng tôi sẽ tìm hiểu điều gì đã xảy ra. Và sau đó, cần có trách nhiệm giải trình." Thượng nghị sĩ Chris Van Hollen cũng thêm: "Tôi nghĩ rất có thể đã có một tội ác chiến tranh được thực hiện."

Thậm chí một nhà lập pháp Đảng Cộng hòa, Mike Turner, cựu chủ tịch Ủy ban Tình báo, cho biết Quốc hội chưa biết liệu báo cáo về cuộc tấn công lần hai có đúng hay không, nhưng "rõ ràng nếu điều đó xảy ra, đó sẽ là một vấn đề rất nghiêm trọng, và tôi đồng ý rằng đó sẽ là một hành động bất hợp pháp."

Phản ứng từ Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth và Tổng thống Trump

Bộ trưởng Quốc phòng Peter Hegseth đã kiên quyết phủ nhận báo cáo của The Washington Post, gọi đó là "tin tức bịa đặt, gây hiểu lầm và phỉ báng." Ông khẳng định rằng các cuộc tấn công của Mỹ vào các con tàu ở Caribe cho đến nay đều "hợp pháp theo cả luật pháp Mỹ và luật pháp quốc tế."

Tổng thống Donald Trump đã bảo vệ Hegseth, nói với các phóng viên trên chuyên cơ Air Force One rằng ông "tin tưởng 100%" vào tuyên bố của Hegseth rằng ông không ra lệnh tấn công lần hai. "Tôi sẽ tìm hiểu về nó, nhưng Pete nói rằng ông ấy không ra lệnh giết hai người đó." Khi được hỏi liệu ông có muốn một cuộc tấn công lần hai để tiêu diệt những người sống sót hay không, tổng thống trả lời: "Chúng tôi sẽ xem xét, nhưng không, tôi sẽ không muốn điều đó – không phải một cuộc tấn công lần hai. Cuộc tấn công đầu tiên đã rất nguy hiểm rồi."

Tác động pháp lý và triển vọng điều tra sắp tới

Nếu các cáo buộc về "tấn công bồi" được chứng minh là đúng, vụ việc này sẽ có tác động pháp lý và chính trị sâu rộng, không chỉ đối với cá nhân Bộ trưởng Hegseth mà còn đối với uy tín của quân đội Mỹ và vị thế của nước này trên trường quốc tế. Các cuộc điều tra của Quốc hội, cùng với áp lực từ Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền, có thể dẫn đến việc xem xét lại các quy tắc giao chiến và trách nhiệm giải trình của các quan chức cấp cao. Vụ việc này nhấn mạnh sự cần thiết của việc tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp quốc tế trong các hoạt động quân sự để tránh các cáo buộc về tội ác chiến tranh và bảo vệ các nguyên tắc nhân đạo.