Ngân sách liên bang đầu tiên của Thủ tướng Carney: Kế hoạch lớn cho nền kinh tế Canada

Thủ tướng Canada Mark Carney đã công bố ngân sách liên bang đầu tiên của mình vào ngày 4 tháng 11 năm 2025, phác thảo một kế hoạch chi tiêu tham vọng trị giá C$280 tỷ. Ngân sách này không chỉ là một tài liệu chi tiêu mà còn là một định hướng chính trị, nhằm biến Canada thành nền kinh tế mạnh nhất G7 trong bối cảnh những thay đổi lớn về địa chính trị và thương mại.

Ảnh: Nguồn báo gốc

Chi tiêu lớn và những “hy sinh” cần thiết cho nền kinh tế Canada

Ngân sách liên bang của Thủ tướng Mark Carney bao gồm hàng tỷ đô la chi tiêu, dự kiến sẽ đẩy thâm hụt ngân sách của Canada lên C$78.3 tỷ bảng Anh (£42.6 tỷ) – mức cao thứ hai trong lịch sử. Tuy nhiên, Thủ tướng Carney và Bộ trưởng Tài chính François-Philippe Champagne bảo vệ kế hoạch chi tiêu khổng lồ tổng cộng C$280 tỷ này, xem đây là khoản đầu tư chiến lược để tăng cường khả năng cạnh tranh toàn cầu của Canada và thu hút C$1 tỷ tỷ đầu tư trở lại Canada trong 5 năm tới.

Các khoản đầu tư sẽ trải rộng trên nhiều lĩnh vực như đường cao tốc, cảng, lưới điện, hành lang kỹ thuật số, quốc phòng, nhà ở và các sáng kiến nhằm tăng năng suất của Canada. Tuy nhiên, Thủ tướng Carney cũng cảnh báo người dân Canada về những "hy sinh" cần thiết trong kế hoạch chuyển đổi kinh tế, với ngân sách dự kiến cắt giảm tổng cộng C$60 tỷ trong 5 năm tới. Điều này bao gồm việc cắt giảm 40.000 việc làm trong khu vực công vào cuối năm 2029 (khoảng 10% lực lượng lao động) thông qua giảm tự nhiên, cắt giảm việc làm và áp dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo. Các bộ liên bang có thể phải đối mặt với mức cắt giảm lên tới 15% trong những năm tới, dự kiến tiết kiệm hơn C$44 tỷ.

Lần đầu tiên, kế hoạch tài chính này phân biệt rõ ràng giữa chi tiêu hoạt động hàng ngày của chính phủ và đầu tư vốn, được định nghĩa là nguồn vốn giúp phát triển kinh tế.

Canada tái định hướng thương mại, vượt ra ngoài mối quan hệ với Mỹ

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại và sự không chắc chắn dưới thời chính quyền Trump, Canada đang tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ – đối tác thương mại lớn nhất từ trước đến nay. Mục tiêu là tăng gấp đôi kim ngạch xuất khẩu không phải từ Mỹ trong thập kỷ tới, tập trung vào thị trường châu Âu và châu Á. Ngân sách của ông Carney đề xuất hàng triệu đô la hỗ trợ cho các doanh nghiệp phát triển thị trường xuất khẩu mới, bao gồm chi phí pháp lý và nghiên cứu thị trường.

Để tăng cường sức hấp dẫn của Canada đối với các nhà đầu tư, chính phủ đề xuất một loạt sáng kiến, bao gồm giảm thuế suất biên tế hiệu quả từ 15.6% xuống 13.2%. Bộ trưởng Champagne cho biết mức thuế này sẽ thấp hơn ở Mỹ, gửi một "thông điệp tuyệt vời cho các nhà đầu tư". Ngân sách cũng dành C$1.3 tỷ để thu hút các nhà nghiên cứu quốc tế đến các trường đại học Canada và hỗ trợ nghiên cứu của họ, đặc biệt khi nhiều trường đại học Mỹ đối mặt với nguồn tài trợ không chắc chắn.

Tham vọng biến Canada thành cường quốc năng lượng sạch

Là một nền kinh tế giàu tài nguyên, Canada luôn phải cân bằng giữa nhu cầu tăng sản lượng hàng hóa như dầu khí và các cam kết khí hậu. Kế hoạch tài chính của Thủ tướng Carney đề xuất biến Canada thành một "cường quốc năng lượng sạch" bằng cách hỗ trợ phát triển các dự án năng lượng phát thải thấp như lò phản ứng hạt nhân và khí tự nhiên hóa lỏng carbon thấp. Đồng thời, chính phủ thúc đẩy phát triển công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon, cùng với các quy định tăng cường về khí metan.

Chính phủ cũng tái khẳng định cam kết đối với thuế carbon công nghiệp, coi đây là chính sách "mang lại nhiều lợi ích giảm phát thải hơn bất kỳ chính sách nào khác". Để khuyến khích đầu tư, chính phủ Carney sẽ làm việc với các tỉnh bang để đưa ra khung giá carbon dài hạn, tạo sự ổn định cho các công ty. Những sáng kiến này sẽ thay thế giới hạn phát thải dầu khí do người tiền nhiệm của ông Carney, cựu Thủ tướng Justin Trudeau, đưa ra. Tất cả đều nằm trong Chiến lược Năng lực Cạnh tranh Khí hậu, được xem là "trụ cột trung tâm của kế hoạch để Canada trở thành nền kinh tế mạnh nhất G7".

Kế hoạch tăng chi tiêu quốc phòng đáng kể và hiện đại hóa quân đội

Thủ tướng Carney cam kết Canada sẽ tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng để đạt mục tiêu của NATO là 2% GDP trong năm nay và 5% vào năm 2035. Canada đang đối mặt với những thách thức từ Nga và Trung Quốc, cũng như các mối đe dọa an ninh ở Bắc Cực. Ngân sách phác thảo C$81.8 tỷ chi tiêu quốc phòng trong 5 năm tới, mức lớn nhất trong nhiều thập kỷ đối với một quốc gia vốn luôn thiếu hụt tài chính quân sự và gặp khó khăn trong mua sắm.

Khoản chi tiêu này bao gồm tăng lương cho lực lượng vũ trang, tài trợ cho cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và kế hoạch phát triển chuỗi cung ứng của Canada. Ngoài ra, C$182.6 triệu sẽ được dành trong ba năm để Bộ Quốc phòng thiết lập năng lực phóng vệ tinh vào không gian. Một trọng tâm khác là Bắc Cực. Chính phủ Carney đang xem xét phát triển các dự án cơ sở hạ tầng đa dụng, hoạt động trong mọi thời tiết ở phía bắc Canada, có thể sử dụng cho cả mục đích kinh tế và an ninh, dành C$1 tỷ trong 4 năm cho nỗ lực này.

Thủ tướng Carney chấm dứt nhiều chính sách thời cựu Thủ tướng Trudeau

Hành động đầu tiên của ông Carney với tư cách thủ tướng là loại bỏ một trong những chính sách khí hậu nổi bật của người tiền nhiệm: thuế carbon tiêu dùng, vốn đã trở nên không được lòng dân. Ông tiếp tục phá vỡ các chính sách của ông Trudeau, người đã nắm quyền gần một thập kỷ, bằng cách đẩy lùi quy định bắt buộc bán xe điện và hủy bỏ đề xuất tăng thuế đối với lợi nhuận từ vốn.

Ngân sách cũng cho thấy một sự thay đổi lớn trong chính sách nhập cư. Trong khi ông Trudeau tăng đáng kể số lượng người nhập cư vào Canada, ông Carney lại cắt giảm đáng kể mục tiêu tiếp nhận cư dân tạm trú mới từ 673.650 xuống 385.000 vào năm tới, và 370.000 vào năm 2027 và 2028. Ngoài ra còn có một biện pháp đặc biệt để tăng tốc chuyển đổi khoảng 33.000 người có giấy phép lao động thành thường trú nhân.

Các chính sách khác từ thời Trudeau bị loại bỏ bao gồm chương trình "Hai tỷ cây xanh" được công bố vào năm 2019 (chỉ trồng được khoảng 160 triệu cây vào cuối năm 2024) và chấm dứt thuế xa xỉ năm 2022 đối với xe và máy bay có giá hơn C$100.000, cũng như thuyền trên C$250.000. Bộ trưởng Champagne cho biết thuế xa xỉ này "tốn kém chi phí quản lý hơn số tiền thu được từ thuế".

Hỗ trợ doanh nghiệp Canada bị ảnh hưởng bởi chiến tranh thương mại

Chiến tranh thương mại của chính quyền Trump đang gây ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp Canada, với việc áp thuế 35% đối với hàng hóa Canada không thuộc thỏa thuận thương mại tự do, cùng với các mức thuế cụ thể theo ngành đối với thép, nhôm, gỗ và ô tô. Chính phủ Carney muốn chi C$5 tỷ trong 5 năm tới để giúp các lĩnh vực này, bao gồm C$1 tỷ để tài trợ cho quá trình chuyển đổi của ngành thép sang các lĩnh vực kinh doanh mới.

Canada cũng đang triển khai một cơ chế cho vay trị giá C$10 tỷ, nhằm hỗ trợ "các doanh nghiệp Canada thành công khác" trong bối cảnh khó khăn do thuế quan. Công ty Algoma Steel Inc, một nhà sản xuất có trụ sở tại Ontario đã phải đối mặt với việc sa thải nhân viên kể từ khi thuế quan của Mỹ được áp đặt, là đơn vị đầu tiên nhận khoản vay này. Một chính sách "Mua hàng Canada" được đề xuất cũng sẽ ưu tiên mua sắm hàng hóa và nhà cung cấp của Canada cho các dự án do chính phủ tài trợ. Một phần phản ứng của Canada đối với thuế quan sẽ được tài trợ bằng doanh thu mà nước này thu được từ các biện pháp đối phó của riêng mình đối với thuế của Mỹ. Tính đến tháng 10 năm 2025, Canada đã thu được 6.5 tỷ đô la doanh thu gộp từ các biện pháp đó, theo ngân sách.