Thảm sát El Fasher: Darfur lại chìm trong bạo lực, thế giới im lặng

Thành phố El Fasher, trung tâm cuối cùng chưa bị kiểm soát ở vùng Darfur, Sudan, đã rơi vào tay Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) vào cuối tuần trước, gây ra một làn sóng giết chóc và bạo lực kinh hoàng. Cuộc tấn công đã đẩy khu vực này vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng, gợi nhớ lại những tội ác từng xảy ra hai thập kỷ trước, trong khi phản ứng của cộng đồng quốc tế vẫn còn yếu ớt.

Ảnh: Nguồn The New York Times

Bối cảnh lịch sử và nguyên nhân tái diễn bạo lực tại Darfur

Hai thập kỷ trước, cái tên "Darfur" từng là biểu tượng của những tội ác không thể kiểm soát. Ngày nay, lịch sử dường như đang lặp lại khi một làn sóng giết chóc càn quét El Fasher, một trong những thành phố lớn nhất của khu vực. Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF), một nhóm bán quân sự được cho là có nguồn gốc từ lực lượng dân quân Janjaweed khét tiếng những năm 2000, đang gây ra những hành động tàn bạo tương tự, nếu không muốn nói là còn khủng khiếp hơn.

Trước đây, Janjaweed chủ yếu hoạt động trên lưng ngựa và lạc đà, đốt phá làng mạc. Giờ đây, RSF được trang bị xe bọc thép, xe bán tải, pháo hạng nặng, máy bay không người lái tinh vi và được hậu thuẫn bởi một trong những quốc gia giàu có nhất khu vực, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Nếu trước đây các lực lượng bán quân sự này từng chiến đấu cùng phe với Quân đội Sudan, thì nay họ lại là kẻ thù, đẩy Sudan vào cuộc nội chiến đẫm máu từ tháng 4 năm 2023, được coi là cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất thế giới.

Cuộc xung đột hiện tại xuất phát một phần từ tham vọng chính trị của lãnh đạo RSF, Trung tướng Mohamed Hamdan, thường được biết đến với tên Hemeti. Ông đã tự định vị mình là một nhà lãnh đạo quốc gia và thậm chí là một nhà dân chủ, đại diện cho những người Sudan bị gạt ra ngoài lề dưới sự cai trị của quân đội. Tuy nhiên, trên chiến trường, quân đội của ông vẫn tiếp tục gây ra tội ác, thường nhắm vào người dân tộc Zaghawa. Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền đã gọi đây là tội ác chiến tranh, trong khi chính quyền Biden mô tả là diệt chủng.

Diễn biến mới nhất: El Fasher thất thủ và những thảm kịch nhân đạo

Cho đến tuần này, El Fasher là thành phố duy nhất ở Darfur chưa bị RSF kiểm soát. Một đơn vị binh lính Sudan và dân quân Darfur đồng minh đã bám trụ tại một đồn trú gần sân bay, nhưng không thể chống lại cuộc bao vây ngày càng thắt chặt của RSF. Hình ảnh vệ tinh cho thấy các chiến binh đã xây dựng một bờ đất cao bao quanh thành phố, nhốt khoảng 250.000 cư dân bên trong. Những người dân thường cố gắng buôn lậu thực phẩm hoặc thuốc men qua bờ đất đều bị đánh đập hoặc giết chết. Tình trạng đói kém lan rộng, và tại bệnh viện cuối cùng còn hoạt động trong thành phố, các bác sĩ phải dùng thức ăn cho động vật để nuôi những đứa trẻ suy dinh dưỡng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng trăm người đã thiệt mạng chỉ trong một ngày tại bệnh viện này. Các video cho thấy nạn nhân bị hành quyết một cách dã man. Những người sống sót sau hành trình gian khổ đến Tawila, cách đó 40 dặm, mang theo những câu chuyện kinh hoàng về nạn đói và cái chết. Bạo lực tình dục cũng diễn ra tràn lan, theo Liên Hợp Quốc. Năm ngoái, RSF cũng đã tấn công trại tị nạn Zamzam, giết chết hàng trăm người, bao gồm toàn bộ nhân viên y tế tại đây.

Phản ứng của cộng đồng quốc tế và sự thờ ơ đáng lo ngại

Hai thập kỷ trước, sự phẫn nộ của quốc tế về Darfur đã lên đến đỉnh điểm, với các nhà hoạt động nổi tiếng như George Clooney biến Darfur thành một vấn đề toàn cầu. Tổng thống George W. Bush khi đó đã ưu tiên giải quyết cuộc khủng hoảng này. Tuy nhiên, những hành động tàn bạo gần đây chỉ nhận được sự lên án gay gắt từ các giới hoạch định chính sách – Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, một số thành viên Quốc hội Mỹ và một số ít chính trị gia ở nơi khác. Rất ít người nổi tiếng, hoặc các cuộc biểu tình lớn, đã lên tiếng.

Chính quyền Biden đã cố gắng thúc đẩy hòa bình ở Sudan, gây áp lực riêng tư lên UAE để ngừng hỗ trợ RSF. Cố vấn đặc biệt của Tổng thống Trump về châu Phi, Massad Boulos, cũng đang cố gắng làm trung gian cho một lệnh ngừng bắn, với sự tham gia của các nhà ngoại giao từ UAE, Ai Cập và Ả Rập Saudi – chính những cường quốc Ả Rập trong khu vực đang góp phần thúc đẩy xung đột bằng cách ủng hộ phe này hoặc phe kia. Mặc dù Mỹ đã cáo buộc tội diệt chủng, rất ít quan chức sẵn sàng công khai chỉ trích vai trò của UAE trong việc gây ra xung đột.

Michelle D. Gavin, một thành viên cấp cao về Nghiên cứu châu Phi tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết: "Đã có một sự từ chối hoàn toàn việc công khai thừa nhận sự thật trên thực địa – rằng UAE đang vũ trang và hỗ trợ một lực lượng diệt chủng." Bà cũng nhấn mạnh rằng mặc dù UAE đã ký một tuyên bố kêu gọi các cường quốc nước ngoài ngừng tài trợ cho xung đột vào tháng 9, nhưng trên thực tế, điều đó dường như không có tác dụng.

Tác động sâu rộng và triển vọng cho tương lai Darfur

Sự hỗn loạn bạo lực hiện tại ở Darfur là một cuộc đấu tranh mới trên một chiến trường cũ. Nếu như Janjaweed cách đây hàng thập kỷ chỉ muốn thống trị Darfur, thì giờ đây RSF muốn cai trị toàn bộ Sudan, quốc gia lớn thứ ba ở châu Phi. Với tình hình hiện tại, El Fasher và toàn bộ vùng Darfur đang đối mặt với một tương lai bất định, khi hàng triệu người dân thường tiếp tục bị kẹt giữa làn đạn và nạn đói, trong khi thế giới vẫn còn do dự trong việc đưa ra hành động quyết đoán.