Tạp chí Khoa học rút lại nghiên cứu về sự an toàn của thuốc diệt cỏ Roundup

Tạp chí khoa học Regulatory Toxicology and Pharmacology vào ngày 5 tháng 12 năm 2025 đã chính thức rút lại một bài báo khoa học quan trọng được xuất bản vào năm 2000, từng là cơ sở để Monsanto khẳng định thuốc diệt cỏ Roundup và hoạt chất glyphosate của họ không gây ung thư. Quyết định này được đưa ra sau khi phát hiện những lo ngại nghiêm trọng về đạo đức liên quan đến sự độc lập của các tác giả và ảnh hưởng của công ty Monsanto.

Ảnh: The Guardian

Bối cảnh và nguyên nhân của việc rút lại nghiên cứu về Glyphosate

Bài báo bị rút lại, có tựa đề "Safety Evaluation and Risk Assessment of the Herbicide Roundup and Its Active Ingredient, Glyphosate, for Humans", được xuất bản vào năm 2000. Nghiên cứu này kết luận rằng các loại thuốc diệt cỏ gốc glyphosate của Monsanto không gây rủi ro về sức khỏe cho con người, bao gồm ung thư, ảnh hưởng sinh sản hoặc hệ thống nội tiết. Bài báo này đã được các cơ quan quản lý trên toàn thế giới, bao gồm Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), trích dẫn như một bằng chứng về sự an toàn của thuốc diệt cỏ glyphosate.

Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, các tài liệu nội bộ của Monsanto được tiết lộ trong các vụ kiện tụng của các nạn nhân ung thư tại Hoa Kỳ, đã hé lộ ảnh hưởng sâu rộng của công ty đối với nghiên cứu này. Tổng biên tập của tạp chí, Martin van den Berg, cho biết ông đã rút lại bài báo vì "những lo ngại đạo đức nghiêm trọng về sự độc lập và trách nhiệm của các tác giả, cũng như tính toàn vẹn học thuật của các nghiên cứu về khả năng gây ung thư được trình bày".

Những bằng chứng về ảnh hưởng của Monsanto và quyết định thu hồi

Các tài liệu nội bộ của Monsanto đã cho thấy các quan chức công ty đã ăn mừng khi bài báo được xuất bản. Một email từ Lisa Drake, quan chức phụ trách các vấn đề chính phủ của Monsanto vào thời điểm đó, đã ca ngợi "sự làm việc chăm chỉ" của bảy nhân viên Monsanto trong việc phát triển các bài nghiên cứu "độc lập". Drake nhấn mạnh tầm quan trọng của bài báo này đối với kế hoạch kinh doanh của Monsanto, xem nó là "tài liệu tham khảo" về sự an toàn của Roundup và glyphosate, giúp công ty bảo vệ sản phẩm của mình trên toàn cầu.

Đáng chú ý, vào năm 2015, William Heydens, một nhà khoa học của Monsanto, đã đề xuất "viết ma" (ghost-write) một bài báo khoa học khác, trong đó Monsanto sẽ trả tiền cho các nhà khoa học bên ngoài để "chỉnh sửa và ký tên" vào công việc mà ông và các đồng nghiệp đã thực hiện. Ông Heydens đã viết trong email rằng: "Hãy nhớ rằng đó là cách chúng ta đã xử lý Williams, Kroes và Munro năm 2000" – ám chỉ bài báo vừa bị rút lại.

Ông Van den Berg lưu ý rằng các kết luận của bài báo về khả năng gây ung thư của glyphosate chỉ dựa trên các nghiên cứu chưa công bố từ Monsanto, bỏ qua các nghiên cứu bên ngoài đã được công bố khác. Gary Williams, một trong những tác giả của bài báo năm 2000, không thể liên lạc được để bình luận. Hai tác giả còn lại, Robert Kroes và Ian Munro, đã qua đời.

Phản ứng từ Bayer, EPA và giới luật sư sau vụ việc

Khi được hỏi về việc rút lại, Bayer, công ty đã mua lại Monsanto vào năm 2018, cho biết sự tham gia của Monsanto đã được ghi nhận đầy đủ trong phần cảm ơn của bài báo, bao gồm một tuyên bố đề cập đến "nhân sự chủ chốt tại Monsanto đã cung cấp hỗ trợ khoa học". Công ty khẳng định phần lớn trong hàng nghìn nghiên cứu đã công bố về glyphosate không có sự tham gia của Monsanto và "sự đồng thuận giữa các cơ quan quản lý trên toàn thế giới là glyphosate có thể được sử dụng an toàn như hướng dẫn và không gây ung thư."

Người phát ngôn của EPA cho biết cơ quan này đã biết về việc rút lại nhưng "chưa bao giờ dựa vào bài báo cụ thể này để đưa ra bất kỳ kết luận quản lý nào về glyphosate". EPA đã "nghiên cứu rộng rãi glyphosate, xem xét hơn 6.000 nghiên cứu trên tất cả các lĩnh vực" và sẽ công bố đánh giá rủi ro sức khỏe con người cập nhật vào năm 2026, không dựa vào bài báo đã bị rút lại.

Brent Wisner, một trong những luật sư hàng đầu trong vụ kiện Roundup, gọi việc rút lại nghiên cứu này là "đã đến lúc". Ông Wisner cho rằng nghiên cứu của Williams, Kroes và Munro là "ví dụ điển hình về cách các công ty như Monsanto có thể phá hoại quy trình đánh giá ngang hàng thông qua việc viết ma, chọn lọc các nghiên cứu chưa công bố và giải thích thiên vị."

Tác động lâu dài đến quy định và kiện tụng về Roundup

Tin tức về việc rút lại nghiên cứu được đưa ra cùng tuần khi chính quyền Trump thúc giục Tòa án Tối cao Hoa Kỳ xem xét yêu cầu của Bayer nhằm hạn chế hàng nghìn vụ kiện cáo buộc Roundup gây ung thư. Các nguyên đơn đã tuyên bố họ mắc bệnh ung thư hạch không Hodgkin và các dạng ung thư khác do sử dụng Roundup và các loại thuốc diệt cỏ gốc glyphosate khác do công ty bán.

Vụ việc này nhấn mạnh tầm quan trọng của tính minh bạch và độc lập trong nghiên cứu khoa học, đặc biệt là khi liên quan đến các sản phẩm có tác động lớn đến sức khỏe cộng đồng. Nó cũng có thể tạo áp lực mới lên các nhà xuất bản tạp chí để cảnh giác hơn trong việc bảo vệ sự công bằng của khoa học mà rất nhiều người phụ thuộc vào.